Organisten Oudshoornse Kerk
Het orgel wordt bespeeld door Ad Hesseling
Als Ad in zijn element is zou je dit zien en horen:
Maar in de kerk horen we het mooiere eindresultaat...
Voor nadere informatie over het orgel en het gebruik ervan kunt u contact opnemen met:
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
M: 06 53 61 07 87
Hess Orgel - wetenswaardigheden
Het orgel in de Oudshoornsekerk is een waardevol historisch orgel. Het is niet alleen schitterend van uiterlijk, maar ook vanwege de klank. Deze is elegant en zilverachtig enbezit grotendeels nog de oorspronkelijke kenmerken uit de bouwtijd.
Het orgel is opgeleverd in 1783 door de gebroeders Hess uit Gouda en ondanks de kennelijk onvermijdbare mishandelingen in latere stijlperioden, verkeert het orgel in goede staat en beschikt het voor een groot deel over de originele registers.
Bij de eerste oplevering had het orgel geen voetklavier of pedaal. Dat is pas 100 jaar later toegevoegd, samen met de registers daarvoor. Voor het bespelen van het orgel geldt dat het in ergonomisch opzicht wat hindernissen kent. De pedaaltoetsen zijn smal en liggen vrij dicht bij elkaar, hetgeen voor organisten met grote schoenen het risico oplevert ongewild meerdere tonen tegelijk te laten horen.
De manualen zitten ten opzichte van het pedaal ook niet echt op een handige plek, waarbij het mechaniek ook nog wat bijgeluiden produceert. Kortom, een uitdaging om er goed op te spelen. Maar, de beloning is grandioos. De klank van het orgel, het resultaat van een rijke schakering aan verschillende registers die elk van bijzondere schoonheid zijn, dat alles is iets waar de kenners het over eens zijn: ongelooflijk prachtig! Renaissance-, barok- en vroeg-romantische muziek komen zeer goed tot hun recht op dit instrument.
De stemming van het orgel is ‘aan de hoge kant’. De A is internationaal gestandaardiseerd op 440Hz, maar de A van het Hess-orgel staat op 445Hz. Instrumentalisten die hun instrument afstemmen op het orgel hebben daarbij soms ‘maatwerk’nodig. Niet altijd even praktisch natuurlijk, maar als het echt zou moeten om de A van het orgel naar 440Hz te brengen, zouden alle pijpen ietsje langer moeten worden gemaakt. En dat is niet iets dat tot de haalbare plannen behoort!
De oorspronkelijke dispositie van het orgel was als volgt:
|
Hoofdwerk (C – f’’) |
Bovenwerk (C – f’’) |
|
Prestant 8’ |
Roerfluit 8’ |
|
Bourdon 16’ |
Gemshoorn 4’ |
|
Holpijp 8’ |
Quintfluit 3’ |
|
Octaaf 4’ |
Prestant 2' |
|
Quintprestant 3’ |
Carillon 2 sterk |
|
Superoctaaf 2’ |
Sesquialter 2 sterk |
|
Flageolet 1’ |
|
|
Mixtuur 3 – sterk, gehalveerd |
|
|
Cornet 6 sterk, discant |
|
|
Trompet 8’, gehalveerd |
|
Aangehangen pedaal, gehalveerde drukkoppeling Hoofdwerk aan Bovenwerk, Tremulant, Ventiel en drie blaasbalgen acht bij vijf voet.
In 1805 is het orgel gerepareerd door J. P. Schmidt uit Gouda. In 1825 zijn uitgebreide herstelwerkzaamheden verricht door Abraham Meere uit Utrecht, die zich tevens verplichte het orgel ‘na de tegenwoordige nieuw stemmig zuiver Harmonisch’ te stemmen. In 1849 hebben de gebroeders H.B. en G.W. Lohman het orgel schoongemaakt en in 1857 is het orgel opnieuw geschilderd.
In 1867 hebben de gebroeders Knipscheer uitgebreide werkzaamheden uitgevoerd. Daarbij werden diverse registers gewijzigd en vervangen, onder andere werd een Viola da Gamba 8’geplaatst. Ook de blaasbalgen werden vervangen ‘door een windtoestel met 2 pompen en een reservoir’. In 1898 is de windvoorziening gerepareerd door de firma Bätz – Witte uit Utrecht. In 1912 is uitgebreid aan het orgel gewerkt door de firma Gabry uit Gouda. Vermoedelijk is bij die gelegenheid de Vox Humana 8’ op het hoofdwerk aangebracht.
Tevens werd in het bovenwerk een zwelkast geplaatst en werd de Quintfluit op het bovenwerk vervangen door een Vox Celeste 8’. In 1914 bracht Gabry nieuwe registerknoppen aan, in 1928 voerde de firma Van Dam herstelwerkzaamheden uit en in 1937 plaatste de firma Gabry een nieuwe tremulant. Niet bekend is wanneer de oorspronkelijke drukkoppeling aan het hoofdwerk is vervangen door een trekkoppeling van bovenwerk aan hoofdwerk.
Het zou in 1825 reeds door Meere kunnen zijn uitgevoerd, maar dat is niet gedocumenteerd. In 1976 is het orgel integraal gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw. De dispositie werd daarbij grotendeels hersteld, waarbij de Vox Humana 8’ werd gehandhaafd en de Carillon niet gereconstrueerd. Het orgel werd uitgebreid met een zelfstandig pedaal met 4 registers.
De dispositie is sindsdien als volgt:
Hoofdwerk (C – f’’) Bovenwerk (C – f’’) Pedaal
Prestant 8’ Roerfluit 8’ Bourdon 16’
Bourdon 16’ Gemshoorn 4’ Prestant 8’
Holpijp 8’ Quintfluit 3’ Octaaf 4’
Octaaf 4’ Prestant 2’ Fagot 16’
Quintprestant 3’ Sesquialter 2 sterk
Superoctaaf 2’ Vox Humana 8’
Flageolet 1’
Mixtuur 3 – sterk, gehalveerd
Cornet 6 sterk, discant
Trompet 8’, gehalveerd
Gehalveerde koppeling Bovenwerk aan Hoofdwerk
Koppeling Hoofdwerk aan Pedaal
Tremulant en Ventiel
Magazijnbalg met 2 schepbalgen (1867)
Toonhoogte 445 Hz bij 20 graden celsius
Winddruk 72mm
In 1995 heeft Flentrop enkele verzakte voeten van de Prestant 8’ van het pedaal hersteld. In 1999 is groot onderhoud uigevoerd door Henk van Eeken, orgelmaker te Herwijnen, waarbij onder meer de pijproosters van het hoofdwerk zijn hersteld en de grootste pijpen van de Octaaf 4’ met rugstukken zijn versterkt.
In 2000 is corrosie van de koppen van de Vox Humana weggenomen en is de aanspraak van de Trompet 8’ technisch gecorrigeerd. In 2010 is door Van Eeken een nieuwe Fagot 16’ geplaatst ter vervanging van de Fagot uit 1975.
De klank van het orgel wordt algemeen gewaardeerd en omschreven als ‘zilverachtig’ en karakteristiek voor de late barok- en de daarop volgende galante stijlperiode.
Onderstaand in grote lijnen enige historische gegevens:
- 1783 Oplevering door de orgelmaker Hendrik Hermanus Hess.
- 1805 Herstel door J.P. Schmidt
- 1825 Herstel, schoonmaak en werkzaamheden door A. Meere & Zn.
- 1849 Schoonmaak door H.B. en G.W. Lohman
- 1857 Kast overgeschilderd door?
- 1867 Herstel en wijzigingen door gebroeders Knipscheer.
- 1898 Herstel windvoorziening J.F. Witte.
- 1912 Herstel en wijzigingen door Fa. Gabry & Zonen.
- 1914 Nieuwe registerknoppen door Fa. Gabry & Zonen.
- 1937 Nieuwe tremulant door Fa. Gabry & Zonen.
- 1975 Restauratie door Flentrop Orgelbouw.
- 1998/2001 Groot onderhoud door Henk van Eeken.
Welke muziek kun je allemaal spelen op een orgel?
maart 2015
Het orgel bestaat al eeuwen en er zijn legio componisten die er muziek voor hebben geschreven. Bladmuziek voor orgel uit vroeger tijden, vanaf zo’n beetje het einde van de middeleeuwen en de vroege renaissance, is in stapels voorhanden. Dankzij het internet en dankzij ijverige muziekliefhebbers
Lees meer: Welke muziek kun je allemaal spelen op een orgel?
Waar een orgel om vraagt
febr 2015
Het orgel in onze mooie kerk is opgeleverd in 1783. Dat is anno 2015 232 jaar geleden. Als je als organist op een dergelijk instrument mag spelen, zijn er momenten dat je letterlijk voelt dat je geschiedenis in je handen hebt. Je verbeeldt
After party in het hoofd van een organist
jan 2015
Advent en Kerstmis 2014 zijn achter de rug. Met recht zijn het hoogtijdagen te noemen, niet in het minst voor de mensen die op enigerlei wijze muzikaal actief zijn in onze wijkgemeente. Met 2 organisten en een cantorij van rond de 15 zangers hebben we ons uiterste best gedaan
Klankkleuren - een ontdekkingsreis
Ons mooie orgel bestaat uit een mechaniek, een windsysteem en een kleine 900 pijpen van verschillende materialen. De tijdgeest waarin het orgel is gebouwd vroeg van de bouwer om een accent op het aanbieden van goede ondersteuning